Су тасқыны бақылауда: Ақмола облысында дамбылар күшейтіліп, өзен арналары тазартылуда
Есіл су шаруашылығы бассейнінің аумағында көктемгі қар суының қауіпсіз өтуін және елді мекендерді су басудан қорғауды қамтамасыз ету мақсатында ауқымды жұмыстар атқарылуда. Гидротехникалық нысандарды жөндеу, қайта жаңғырту және салу, сонымен қатар елді мекендер маңындағы өзен арналарының санитарлық тазалығы басты назарда тұр. Бұл туралы «Қазcушаруашылығы» РМК Ақмола филиалының бас инженері Олжас Тұржанов брифингте мәлім етті, деп хабарлайды Өңірлік коммуникациялар қызметінен.
Бурабай ауданындағы республикалық меншікке жататын Щучинск қаласының саяжайларындағы су қоймасында ағымдағы жөндеу жұмыстары толық аяқталған. Ал гидротехникалық нысандары қанағаттанарлықсыз күйде тұрған аудандарда кең көлемді реконструкция жұмыстары басталды.
Мәселен, Аршалы ауданындағы Анар станциясы маңында су өткізу құрылғылары бар қорғаныс дамбасы қайта жаңғыртылуда – жұмыс 70 пайызға орындалған. Бұланды және Жақсы аудандарында «Прохоровско-Колоколовская» және «Чапаевская-1» плотиналарында күрделі жөндеу жұмыстары жүргізілуде. Соңғысы 73 пайызға дайын.
«Шортанды ауданындағы «Дама» су бөгеті жаңа шлюздер салынып, бұрынғы су өткізу құрылысы консервациялануда. Бұл жұмыстар 39 пайызға орындалды, құрылыс мерзімі – 5 ай. Сонымен қатар Аршалы ауданының Жібек жолы ауылындағы сегізінші шағын ауданда қорғаныс дамбасы салынып жатыр. Қазіргі таңда нысан 74,5 пайызға аяқталған, мерзімі – 6 ай. Бұл жобалардың барлығы 2025 жылы аяқталады», – деді Олжас Тұржанов.
Су тасқыны қаупі жоғары өзен арналарының санациясына да ерекше көңіл бөлінуде. ҚР Су ресурстары және ирригация министрлігі 2025–2027 жылдарға арналған арнайы іс-шаралар жоспарын бекітті. Осы жоспар аясында Ақмола облысында 8 жоба жүзеге асырылып жатыр, оның жетеуі Есіл өзені бассейнінде орналасқан. Қазіргі таңда оның төртеуі белсенді іске асырылуда.
Атап айтқанда, Атбасар қаласы маңындағы Жабай өзенінде арнаны тереңдету жұмыстары жүргізілуде. Ұзындығы – 5,2 шақырым. Жұмыс 13 ақпанда басталды, 37 бірлік техника тартылған. Қазірге дейін 80% жұмыс орындалған. Сандықтау ауданының Балкашино ауылында арнаны бекіту және тереңдету жұмыстары 67% деңгейінде. Астрахан ауданының Старый Колутон ауылы маңындағы Колутон өзеніндегі тазарту жұмыстары 93%, ал Зеренді ауданындағы Шағалалы өзенінде – 98% аяқталған.
Сондай-ақ, Целиноград ауданының Қажымұқан ауылы мен айналма автожол аралығындағы Есіл өзенінің арнасын тереңдету, түзеу және кеңейту жұмыстары жалғасып жатыр. Жалпы ұзындығы – 18 шақырым. Жоба 2021 жылы басталып, 2025 жылы толық аяқталады деп жоспарланған.
Бұдан бөлек, жеке сектор да өз үлесін қосып отыр. 2024 жылы «Казцинк» компаниясы Көкшетау қаласы аумағындағы Кылшақты өзенінің 4,3 шақырымын өз қаражаты есебінен тазартқан.
Су тасқыны кезеңінде елді мекендерді қорғау мақсатында 43 елді мекенде жалпы ұзындығы 24,3 шақырым болатын қорғаныс бөгеттері тұрғызылып, нығайтылған. Барлық нысандар қанағаттанарлық жағдайда және тасқын кезеңіне дайын.
Олжас Тұржанов алдағы вегетациялық кезеңге де тоқталып, барлық су пайдаланушыларды заңнама талаптарына сәйкес арнайы су пайдалану рұқсатын алдын ала алуға шақырды. Бұл қызмет тегін көрсетіледі, бірақ міндетті түрде рұқсат арқылы жүргізілуі тиіс.
2024 жылғы деректер бойынша Есіл бассейнінде суару үшін алынған судың нақты көлемі – 7,313 млн текше метр, суарылған жер көлемі – 11 675 гектар. Ал республикалық желі бойынша лимит – 38,7 млн текше метр және 18,4 мың гектар.
«Бұл көрсеткіштер суды ұтымды пайдалану, әсіресе климаттық өзгерістер жағдайында, қаншалықты маңызды екенін көрсетеді», – деп түйіндеді бас инженер.

Паводки под контролем: в Акмолинской области укрепляют дамбы и чистят русла рек
На территории Есильского водохозяйственного бассейна реализуются масштабные мероприятия для предотвращения подтоплений и безопасного пропуска талых вод. Особое внимание уделяется ремонту, реконструкции и строительству гидротехнических сооружений, а также санации русел рек, проходящих вблизи населённых пунктов, передает Региональная служба коммуникаций.
«Для минимизации негативных последствий паводка и вредного воздействия вод предусмотрены ремонтные и восстановительные работы на ключевых объектах водного хозяйства региона», — отметил на брифинге главный инженер акмолинского филиала РГП на ПХВ «Казводхоз» Олжас Туржанов.
По его словам, в Бурабайском районе на пруду-накопителе «Щучинские городские дачи» завершён текущий ремонт. Объект находится в республиканской собственности, и работы были проведены хозяйственным способом. На других участках, где гидротехнические сооружения находятся в неудовлетворительном состоянии, начаты масштабные реконструкции. В Аршалынском районе, у станции Анар, продолжается реконструкция защитной дамбы с водопропускными сооружениями — завершено 70 % работ. В Буландынском и Жаксынском районах стартовали капитальные ремонты плотин «Прохоровско-Колоколовская» и «Чапаевская-1». Последняя уже готова на 73 %.
«Мы также ведём строительство шлюзов и консервируем существующее водопропускное сооружение на плотине “Дамсинская” в Шортандинском районе. Выполнено 39 % работ. Срок строительства составляет пять месяцев. Кроме того, строится защитная дамба в восьмом микрорайоне села Жибек жолы Аршалынского района. Объект выполнен на 74,5 %, срок — шесть месяцев. Все эти проекты планируется завершить в 2025 году», — пояснил Туржанов.
Помимо этого, акцент сделан на санации русел рек, подверженных паводковой угрозе. Министерством водных ресурсов и ирригации утверждён план мероприятий на 2025–2027 годы. В рамках этого плана в Акмолинской области реализуются восемь проектов, семь из которых находятся в бассейне реки Есиль. На данный момент активно ведутся четыре из них.
«На реке Жабай в городе Атбасар проводятся дноуглубительные работы. Протяжённость участка — 5,2 километра. Работы начались 13 февраля этого года, задействовано 37 единиц техники. Уже выполнено 80 %. Берегоукрепительные и дноуглубительные работы идут в селе Балкашино Сандыктауского района, общий объём — 67 %. Руслоочистка на реке Колутон в Астраханском районе близ села Старый Колутон завершена на 93 %, а на реке Чаглинка в Зерендинском районе — на 98 %», — сообщил инженер.
Кроме того, продолжаются работы по дноуглублению, спрямлению и расширению русла реки Есиль от объездной автодороги до села Кажимукан Целиноградского района. Протяжённость участка — 18 км. Работы стартовали в июле 2021 года и завершатся в 2025 году.
Отдельно был отмечен вклад частного сектора: в 2024 году компания «Казцинк» за счёт собственных средств очистила 4,3 километра русла реки Кылшакты в пределах Кокшетау.

В рамках защиты населённых пунктов от паводковых вод в 43 населённых пунктах возведены и укреплены защитные обвалования общей протяжённостью 24,3 км. Все сооружения находятся в удовлетворительном состоянии и готовы к паводковому сезону.
Он также напомнил, что впереди вегетационный период, а это означает необходимость соблюдения всех требований по водопользованию.
«До начала поливного сезона всем хозяйствам и водопользователям необходимо оформить разрешение на специальное водопользование. Услуга предоставляется бесплатно, но строго в рамках законодательства», — подчеркнул инженер.
По данным за 2024 год, фактический объём забора воды на орошение в Есильском бассейне составил 7,313 млн кубометров с площадью полива 11,675 тысяч гектаров. При этом лимит Республиканской сети водопользования позволял использовать до 38,7 млн кубометров на 18,4 тысяч гектаров.
«Эти цифры показывают, насколько важно рационально использовать водные ресурсы, особенно в условиях нарастающих климатических вызовов», — подытожил Туржанов.