Алқабилер қалай таңдалады?

Қазақстанда сот төрелігінің ашықтығы мен әділдігін қамтамасыз ету мақсатында алқабилер сотының ауқымы кеңейіп келеді. Бұл туралы Ақмола облысының қылмыстық істер жөніндегі мамандандырылған ауданаралық сотының төрағасы Ибрагим Әлкенов брифингте мәлімдеді, деп хабарлайды Өңірлік коммуникациялар қызметінен.

Сот отырысын алқабилердің қатысуымен өткізу қазақстанға осыдан шамамен 20 жыл бұрын келген. Ол үшін арнайы заң қабылданыпты. Мәселен, 2023 жылдың өзінде алқабилердің қарауына жататын қылмыс құрамдарының саны 14-тен 35-ке дейін, ал 2024 жылдың 1 қаңтарынан 44-ке дейін артты.

Сот төрағасының айтуынша, бұрын алқабилердің қатысуымен тек аса ауыр қылмыстарды қаралса, енді ауыр және орташа ауырлықтағы кейбір қылмыстар да алқабилер қарауына өтуде.

«Алқаби болу үшін азаматтың жасы 25 пен 65 аралығында, сотталмаған, толық құқықтық қабілеттілігі бар, сот процесінің тілін меңгерген болуы қажет. Мемлекеттік қызметшілер, құқық қорғау органдарының қызметкерлері, судьялар, прокурорлар мен депутаттар алқаби бола алмайды», — деді Ибрагим Әлкенов.

Алқабилер сотқа шақырылған жағдайда міндетті түрде қатысуы тиіс. Заң талаптарын бұзған алқабилер әкімшілік немесе қылмыстық жауапқа тартылуы мүмкін. Мысалы, сот отырысына себепсіз келмеу ҚР ӘҚБК-нің 655-бабына сәйкес жауапкершілікке әкелсе, лауазымды тұлғалардың алқабилер жұмысына кедергі келтіруі ҚР ҚК-нің 436-бабымен жазаланады.

«Алқаби болудың тиімді тұсы да бар. Оларға сот процесіне қатысқаны үшін жалақы төленеді. Бұл төлем облыстық сот судьясының жалақысының жартысына тең, бірақ алқабилердің өз жұмыс орнындағы орташа айлығынан төмен болмауы шарт», — деп қортындылады сот төрағасы.

Алқабилер институты – демократиялық қоғамның көрсеткіші. Халықтың сот процесіне тікелей қатысуы сот билігіне деген сенімді арттырады. Сондықтан алқабилер сотының ауқымын кеңейту – заң үстемдігін нығайтудағы маңызды қадам.

Не по правилам: сотни миллионов в Кокшетау тратятся на госзакупки в обход конкуренции
В Кокшетау антикоррупционным ведомством выявлены системные нарушения при проведении государственных закупок в сфере ЖКХ. Сотни миллионов тенге уходят одним и тем же поставщикам по договорам из одного источника. Это создает риски неэффективного расходования бюджета и подрывает доверие к госорганам. Подробнее в материале Региональной службы коммуникаций.

С 2021 по 2024 год отделом ЖКХ города Кокшетау было заключено 613 договоров. Почти половина из них — 44% — осуществлены способом из одного источника, преимущественно с одними и теми же организациями. Такой подход исключает конкуренцию и фактически превращает госзакупки в формальность.

Особо выделяется сотрудничество с РГП на ПХВ «Енбек».

«С этой организацией за отчетный период подписано 22 договора на общую сумму 739 миллионов тенге. Анализ показал, что отдел ЖКХ допускал необоснованные заключения договоров и не обращался в суд даже в случаях, когда поставщик должен был быть признан недобросовестным участником. Кроме того, выявлены факты, когда отдел ЖКХ не применял меры взыскания неустоек. Так, по договорам на текущий ремонт дворовых территорий, где обязательства не были выполнены, убытки бюджета составили 131,8 млн тенге. Материалы переданы в Департамент внутреннего государственного аудита, и с 31 марта текущего года начата проверка», — заявил руководитель департамента агентства РК по противодействию коррупции по Акмолинской области Асхат Оразхан.

Нарушения носят системный характер. За три года — в 2021, 2022 и 2024 — руководитель отдела ЖКХ был привлечен к административной ответственности по 14 протоколам. Общая сумма штрафов составила порядка двух миллионов тенге.

Система госзакупок в сфере ЖКХ Кокшетау требует серьезного пересмотра. Прозрачность, конкуренция и контроль за исполнением обязательств — ключевые элементы для эффективного расходования бюджетных средств. Упущения в этих сферах неизбежно подрывают доверие граждан и способствуют коррупционным практикам. Антикоррупционная служба продолжает мониторинг и уже инициировала ряд проверок, по итогам которых, возможно, последуют и уголовные дела.